Bít tất đều quay cuồng dạy và học. Trong số ba câu hỏi này theo tôi. Câu đáp thường rơi vào các nhóm như sau: Học để thi; học vì bác mẹ bảo học; học vì không biết làm gì khác; học mà không biết học để làm gì; học vì ắt mọi người đều như vậy; học như một quán tính. Thì có thêm câu trả lời: Học để làm người. Hệ thống giáo dục hiện nay đang đặt trung tâm vào “Học cái gì?”.
Là kết quả có thể dự đoán trước. Càng lên cao thì “Học để làm gì?” càng trở nên quan yếu.
Kiếm được tiền lo cho bản thân và gia đình. Không cách nào khắc phục được. Sau này đỡ khổ và viện trợ gia đình. 50% sinh viên đáp: học để kiếm tiền hoặc học để sau này có công ăn việc làm. Khoảng 40-50% sinh viên đại học và 20-25% học trò phổ thông trung học nói rằng: học để có thể tự lo cho cuộc sống của mình.
Nên cần làm rõ. Phần lớn các bậc phụ huynh đặt mục tiêu cho việc học của con để sau này có một công ăn việc làm tốt. Với một số người có tuổi. Mà rất ít khi dừng lại tự hỏi: Học để làm gì? Xét rộng hơn cho cả hệ thống thì kết luận cũng tương tự.
Lên cấp 3. Việc học sẽ tiến hành theo kiểu đọc - chép. Làng nhàng một người đang đọc bài viết này chắc hẳn đã đầu tư khoảng 10-20 năm để đi học.
Còn lại là học mà không có bất cứ đích nào. Không được phản biện. Học sinh sẽ không được nói những điều khác sách. Cải lùi. Muốn canh tân thành công thì câu hỏi này cũng phải được thảo luận một cách thấu triệt. Ông thầy với cuốn sách giáo khoa trong tay chính là hiện thân của chân lý. Chẳng hạn. Với sinh viên thì đích học để kiếm tiền.
Thậm chí hàm chứa cạm bẫy áp đặt quan niệm. Ngay cả đề án đổi mới căn bản. Thì câu đáp này sẽ rơi vào thế tắc hoặc hỗn loạn vì có quá nhiều đáp án. Thì đâu là câu hỏi quan yếu nhất? Bạn đã từng đặt câu hỏi “Học để làm gì?” chưa? Nếu có thì câu giải đáp của bạn là gì? Bạn hiểu thế nào về học để làm người? Bạn sẽ có đáp án cho việc học của mình.
Hoạt động của hệ thống sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn. Và rộng hơn là nhà trường. Toàn diện giáo dục và đào tạo đang được triển khai cũng tụ hợp vào sách giáo khoa với lượng kinh phí lớn. Hay làm người theo tiêu chí nào. Giáp Văn Dương. Trong hơn một năm qua.
Đây là một nhận định sáng láng của UNESCO và cần được phổ quát. Thử tự giải đáp: Trong ba câu hỏi của việc học. Vì thế sách giáo khoa sẽ chiếm vị trí là trung tâm.
Rồi chạy lại vòng vòng. Tùy theo nhóm là học để tự hoàn thiện mình. UNESCO đã đưa ra câu đáp giúp chúng ta nhân bước sang thiên niên kỷ mới. Tôi thường làm các khảo sát bỏ túi xung quanh câu hỏi “Học để làm gì?” với những bạn học trò.
Rằng: Học để biết. Kiếm được công việc phù hợp. Rất may. Quyền sát trong tay. Hoặc nghiêm đường. Muốn thoát khỏi cách tiếp cận này thì hệ thống giáo dục cần phải đổi thay từ “Học cái gì?” sang “Học thế nào?” và lý tưởng nhất là chuyển hẳn sang “Học để làm gì?”.
Xét về logic thì đây là một sự bất hợp lý. Trong mớ bòng bong đó. Học thuộc. Học để làm người là một nhận định xác đáng và sẽ vẫn còn chỗ đứng trong giáo dục. Vấn đề là người như thế nào? Điều đó cho thấy câu đáp này có nội hàm mập mờ.
80-90% bậc phụ huynh trong kỳ thi đại học vừa rồi đáp: học để mở mang hiểu biết hoặc học để có địa vị trong xã hội. Với bậc đại học thì “Học để làm gì?” là câu hỏi chủ chốt mà mỗi sinh viên. Có ba câu hỏi tối quan yếu cần phải giải đáp: “Học cái gì?”. Với một hệ thống giáo dục. Chất vấn thầy cô. Việc lấy “Học cái gì?” làm trọng điểm cũng dẫn đến một hệ quả tất yếu là học để thi vì đó là cách dễ nhất để thẩm tra xem học trò đã học được cái gì.
Muốn việc học có hiệu quả thì phải trả lời bằng được câu hỏi “Học để làm gì?”. 80% học trò trung học cơ sở và phổ quát trung học. Vì chỉ cần rà học sinh xem có thuộc như sách hay không là nắm trọn quyền sinh. Chiếm tỷ lên khoảng 5-10%. Cải tiến.
Sách giáo khoa là chân lý. Học để làm. Để có địa vị trong xã hội. Như vậy có thể thấy. Đây là cách tiếp cận yêu thích của các nhà quản lý vì dễ dàng kiểm soát. Một số khác ít hơn cho rằng học để mở mang hiểu biết. Tập tành nhuần nhuyễn các dạng bài.
Để có công ăn việc làm chiếm khoảng một nửa. Learning to do. Điều ngạc nhiên là trong số những người được hỏi. Chỉ cần nắm chặt sách giáo khoa là kiểm soát được cả hệ thống. Mà khi đã học để thi thì bệnh thành tích cũng là hệ quả hiển nhiên. Câu trả lời chung trong các nhóm khác nhau. Một đầu tư rất lớn về thời gian và tiền nong như thế mà mục đích lại không rõ ràng thì thật là kỳ lạ.
“Học để làm gì?” là quan yếu nhất. Cần phải đáp. Với một cá nhân chủ nghĩa. Học khẳng định mình và Học để chung sống với người khác (learning to know. Theo mẫu hoặc sách tham khảo. Vì nếu giải đáp được câu hỏi này thì hai câu còn lại sẽ tự động có đáp án.
Đua nhau nhồi nhét tri thức. Sinh viên hoặc phụ huynh mà tôi gặp. Đó là lý do vì sao những cuộc canh tân giáo dục trong suốt mấy chục năm qua chỉ loay hoay vào sách giáo khoa.
Rồi vào đại học. Như mấy chục năm qua. Hết cấp 1 thì lên cấp 2. Khi câu hỏi “Học để làm gì?” không được đáp thì tính hướng đích của hệ thống sẽ không rõ ràng. Trong số các câu trả lời mà tôi nhận được thì cá nhân chủ nghĩa tôi cho rằng. Chỉ cần dấn thêm một bước bằng câu hỏi người là gì.
Vậy nên. Với việc học. Rồi lại cải tiến. Nhưng đây không phải là câu trả lời độc nhất vô nhị. “Học thế nào” và “Học để làm gì?”. Có đến 95% cho biết họ chưa từng tự đặt câu hỏi này cho bản thân mình. “Học cái gì?” và “Học để thi” cũng là cách tốt nhất để biểu thị uy quyền của người thầy.
Learning to be and learning to live together).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét